Tom Mortier klaagde met succes de euthanasie van zijn moeder aan bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. (Beeld: YouTube)
'Euthanasievonnis EHRM versterkt het recht op leven'
Het recht op leven heeft een belangrijke ondersteuning gekregen van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Dit heeft uitspraak gedaan in een schrijnend geval van euthanasie in België: volgens EHMR is er sprake van schending van mensenrechten.
EHRM stelt klager in gelijk
Het gaat om de euthanasie van mevrouw Godelieve De Troyer, die in 2012 op 64-jarige leeftijd overleed als gevolg van een dodelijk injectie door prof. Wim Distelmans, een in België bekende euthanasiastische arts en hoogleraar van de Vrije Universiteit Brussel. Haar zoon Tom Mortier, die op dat moment geen contact met zijn moeder had, klaagde hierover bij het EHRM, omdat de Belgische staat het leven van zijn moeder onvoldoende had beschermd en nagelaten had naar haar dood (Mortier spreekt zelf van “zelfmoord”) een behoorlijk onderzoek in te stellen. Het EHRM heeft hem daarin nu gelijk gegeven.
Recht op leven onvoldoende gewaarborgd
Het Hof in Straatsburg oordeelde unaniem dat er sprake was van een schending van artikel 2 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Dit bepaalt dat ieders recht op leven door de wet wordt beschermd. Dat is volgens het EHRM in dit geval onvoldoende gebeurd. Het arrest veroordeelt de wijze waarop de feiten rond de euthanasie van de Troyer door de Belgische Federale Commissie voor Controle en Beoordeling van Euthanasie zijn behandeld en op de traagheid waarmee een strafproces na de dood van De Troyer heeft plaatsgevonden.
Gebrek aan onafhankelijkheid bij controle
Het Hof oordeelde echter niet dat er sprake was van een schending van het Belgische wettelijke kader voor de praktijk van euthanasie. Wel stelde het als tekortkoming vast dat “bij de controle achteraf op euthanasie het in casu ingevoerde controlesysteem haar onafhankelijkheid niet heeft gewaarborgd". België is zijn procedurele verplichting krachtens artikel 2 van het Verdrag dus niet nagekomen, zowel wegens het gebrek aan onafhankelijkheid van de Commissie als wegens het gebrek aan vlotheid van het strafrechtelijk onderzoek.
‘Uitspraak schept precedent voor bescherming leven’
"Wij zijn blij dat het Hof een schending van artikel 2 heeft vastgesteld”, verklaart niettemin Robert Clarke, adjunct-directeur van ADF International, de mensenrechtenorganisatie die Tom Mortier voor het Hof vertegenwoordigt. De uitspraak schept volgens hem “een belangrijk precedent voor het recht op leven, met name voor de meest kwetsbaren in de samenleving. De beslissing weerlegt het idee dat er een zogenaamd 'recht om te sterven' bestaat en legt de gruwelen bloot die zich onvermijdelijk in de hele samenleving ontplooien wanneer euthanasie legaal wordt gemaakt.”
‘Waarborgen’ bij euthanasie functioneren niet
Clarke betreurt echter wel dat het Hof slechts de onvoldoende waarborgen rond de euthanasie van De Troyer heeft veroordeeld en niets zegt over het wettelijke kader waarin dit heeft kunnen plaatsvinden, ook al erkent de uitspraak “dat de waarborgen inderdaad onvoldoende waren om de rechten van Toms moeder te beschermen.” Dit betekent, aldus Clarke, dat zij in feite tekortschieten in het beschermen van kwetsbare mensen: “De realiteit is dat er geen ‘waarborgen’ zijn die de gevaren van de [euthanasie]praktijk kunnen beperken, wanneer die eenmaal legaal is.” Daaraan zou toegevoegd moeten worden dat dit het logische gevolg is van het feit dat de positieve wet niet meer overeenstemt met het natuurrecht – waaraan de oorspronkelijke Eed van Hippocrates uitdrukking geeft - en het goddelijk recht. Dit verbiedt – zelfs bij verondersteld ‘uitzichtloos lijden’ - een zieke het leven te ontnemen. Immers: ‘gij zult niet doden’.
Euthanaserende arts ging ook over controle
De depressieve dame van het onderhavige geval had contact gezocht met Wim Distelmans, oncoloog en een van de bekendste euthanasiastische artsen van België. Zij betaalde enige maanden een bedrag aan zijn organisatie en liet zich door hem doorverwijzen naar gelijkgezinde collega’s, die ook nog lid van dezelfde vereniging zijn. Dit is in strijd met de eis dat mensen die euthanasie zoeken onafhankelijk advies moeten krijgen. De arts die mevrouw De Troyer euthanasie verleende, is ook medevoorzitter van de federale commissie die belast is met de goedkeuring van euthanasiegevallen achteraf, wat wijst op een duidelijk belangenconflict. Hoewel België gemiddeld zeven mensen per dag euthanaseert, heeft de Commissie slechts één geval voor nader onderzoek doorverwezen.
Gedode dame was lichamelijk gezond
Euthanasie is in België legaal sinds 2002. De wet bepaalt dat de persoon in een "medisch zinloze toestand van voortdurend en ondraaglijk lichamelijk of geestelijk lijden dat niet kan worden verlicht, als gevolg van een ernstige en ongeneeslijke aandoening veroorzaakt door ziekte of ongeval" moet verkeren. De moeder van Mortier was echter lichamelijk gezond. De psychiater die haar meer dan 20 jaar behandelde, betwijfelde of zij voldeed aan de eisen van de Belgische euthanasiewet.
‘Moeder kampte levenslang met depressies’
Noch de oncoloog die de injectie toediende, noch het ziekenhuis informeerde haar zoon dat ze zelfs maar euthanasie overwoog. Tom Mortier kwam er daags na de euthanasie achter, toen het ziekenhuis hem vroeg de nodige regelingen te treffen. Mortier: "Mijn moeder had ernstige geestelijke problemen en kampte haar hele leven met depressies. Ze werd jarenlang behandeld door psychiaters en helaas verloren zij en ik enige tijd het contact. In die tijd stierf ze door middel van een dodelijke injectie. Ik had nooit kunnen denken dat we voor altijd gescheiden zouden zijn." Overigens oordeelde een van de rechters van het EHRM in een ‘dissidente opinie’ dat naast artikel 2 EVRM, het recht op leven, ook artikel 8, ‘recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven’, in deze euthanasiezaak is geschonden.
Laatst bijgewerkt: 5 oktober 2022 09:56