Hoe het ChristenUnie standpunt over abortus geliberaliseerd is
We naderen de nieuwe Tweede Kamerverkiezingen in maart volgend jaar en dus het einde van de huidige regeerperiode van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Stirezo heeft onlangs de balans opgemaakt van de prestaties van ChristenUnie in kabinet-Rutte III op het terrein van abortus. De uitkomst is zeer teleurstellend. Concreet is er vrijwel niets bereikt. Het omlaag brengen van de abortusgrens naar maximaal 18 weken bijvoorbeeld, een doel dat door CU in 2010 al werd vastgesteld, is niet eens aan de orde geweest. De voorlichter van CU kon desgevraagd niet meer resultaten melden dan extra hulp aan tienermoeders en een project om nieuwgeboren kinderen een betere start te geven.
Zwaarste misdaad
ChristenUnie-sympathisanten wijzen graag op het feit dat regeringsdeelname nu eenmaal betekent dat je water bij de wijn doet. Anders kun je nooit samenwerken in een regeringscoalitie van partijen met uiteenlopende doelen. Voor dat standpunt is enig begrip op te brengen, zolang het gaat om moreel minder zware thema’s als economie, immigratie en klimaat. Maar de abortuspraktijk in Nederland, met jaarlijks 31.000 gedode ongeboren kinderen, is verreweg de zwaarste misdaad die er in ons land plaatsvindt. De urgentie daarvan mag nooit ingezet worden als makkelijk wisselgeld tijdens kabinetsonderhandelingen.
Toenemende liberalisering
Het zou nog te verteren zijn als de zeer magere oogst van de regeringsdeelname van de ChristenUnie een gevolg is van vier jaar keihard maar tevergeefs onderhandelen. Als CU-politici allerlei ingangen hadden geprobeerd maar keer op keer een meerderheid tegenover zich hadden gevonden. Maar daarvan hebben we niets gezien. Veel erger nog, het lijkt erop dat het uitblijven van wezenlijke veranderingen een gevolg is van een toenemende liberalisering van het partijstandpunt over het thema abortus.
Verkiezingsprogramma’s
Dit blijkt bijvoorbeeld als we de Tweede Kamer-verkiezingsprogramma’s van de ChristenUnie in de afgelopen 20 jaar naast elkaar leggen en simpelweg tellen hoe vaak daarin het woord ‘abortus’ voorkomt. In het eerste verkiezingsprogramma van 2002 was dat maar liefst 19 keer en in 2006 nog 14 keer. In 2010 is het al teruggelopen naar 9 keer, terwijl in het programma van 2012 nog 7 keer het woord abortus staat. Maar in het verkiezingsprogramma van 2017, basis voor het huidige beleid, komt het woord abortus nog maar één keer voor!
Wettelijk verbod op abortus
Een nadere analyse van de verkiezingsprogramma’s toont aan dat de aandacht voor het thema abortus, en de taal waarmee het thema besproken wordt, in deze twee decennia danig veranderd zijn. In het programma van 2002 wordt nog ronduit gezegd dat abortus een dodende handeling is en dat de overheid een wettelijk verbod op abortus moet instellen. Datzelfde klinkt in het programma van 2006 waar ook gesteld wordt dat het doden van menselijk leven niet past in een rechtsstaat. In 2010 is het taalgebruik al vager. Er wordt gesproken over het ‘herstellen van de rechtsbescherming van het leven’, want de legalisering van abortus is ‘een verkeerde weg’. Mensen moeten door goede hulpverlening ervan worden weerhouden ‘dat ze de wegen inslaan die juridisch helaas geopend zijn’. Een duidelijke afwijking van de stevige taal van de jaren daarvoor. Is het toeval dat dit gebeurt nadat ChristenUnie voor het eerst van kabinetsdeelname heeft geproefd?
Vaag en wollig
Het verkiezingsprogramma van 2013 is nog onduidelijker. De focus ligt op zorg en hulpverlening voor onbedoeld zwangere vrouwen, wat een ‘betere weg’ is dan abortus (nogal een understatement!). Het taalgebruik is wollig. Abortus ‘druist in tegen de beschermwaardigheid van het leven’; de mens mag zich niet opstellen als ‘beschikker van het leven’; “wij willen voorkomen dat mensen beëindiging […] van het ongeboren leven als enige uitweg uit een noodsituatie zien”; enzovoort. Het lijkt alsof men elke woordkeuze die tot controverse kan leiden wil vermijden. De echte veroordeling van abortus als misdaad en de roep om intrekking van de abortuswet zijn geheel verdwenen.
Lees ook: Steun voor procureur-generaal die verbod op gruwelijke abortus verdedigt
Tenminste iets
In 2017 was de ChristenUnie bij het opstellen van het nieuwe programma kennelijk niet van plan opnieuw om de hete brij heen te draaien. Daarom besloot men om het thema abortus maar helemaal niet meer aan te roeren. Of toch wel, in het 18-pagina’s tellende programma voor 2017-2021 dat bol staat van mensenrechten, vluchtelingenopvang en duurzaamheid, vinden we één kort zinnetje: De abortusgrens gaat omlaag, in ieder geval naar maximaal 18 weken. Het is tenminste íets. Alhoewel, we hebben de CU-politici er niet meer over gehoord. En in plaats van verkorting van de abortustermijn is de standaard 20-weken echo in de praktijk teruggebracht naar 19 weken zodat de vrouw nog wat langer tijd krijgt om eventueel voor abortus te kiezen.
Anticonceptie
Er zijn meer ontwikkelingen die laten zien dat de ChristenUnie de rechtlijnige leer omtrent het kwaad van abortus aan het loslaten is. Een daarvan is de recente stellingname dat de anticonceptiepil in het basispakket van de zorgverzekering moet worden opgenomen, iets waar de partij tot voor kort nog tegen was. Maar anticonceptie is geen waarborg tegen abortus, integendeel, de meeste abortussen worden gepleegd nadat anticonceptie heeft gefaald. Het gevoel van schijnveiligheid van anticonceptie leidt daarnaast tot meer seksuele contacten, wat automatisch meer abortussen tot gevolg heeft. De anticonceptiepil leidt bovendien zelf tot vroege abortussen.
Framing
Een andere ontwikkeling is de taal waarmee CU-politici over abortus spreken. Noemde voormalig senator Van Middelkoop abortus in 2007 nog ‘een moreel kwaad’, huidig Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber spreekt verzoenend over ‘ophouden de eigen visie tot middelpunt te maken’, zodat aan de ‘polarisatie’ van het debat een einde komt. Ze heeft het over ‘abortuskliniek’ in plaats van abortuscentrum en over het ‘afbreken van een zwangerschap’ in plaats van het plegen van abortus. Ze gaat dus helemaal mee in de framing van abortusvoorstanders. Daarmee schuiven de grenzen van het eigen standpunt onherroepelijk op.
Ideale wereld
Maar de meest opzienbarende illustratie van de omslag die de ChristenUnie gemaakt heeft, was te zien in een debat over seksualiteit tussen politieke jongerenorganisaties dat georganiseerd was door ‘kenniscentrum seksualiteit’ Rutgers. Tijdens dat debat vroeg de presentator aan Bina Chirino, de voorzitster van de ChristenUnie jongeren, of in een ideale wereld abortus bestaat. Nee, zei Chirino die zich profileert als katholiek, in een ideale wereld niet. En het recht op abortus? Het recht op abortus wél, was Chirino heel duidelijk. Het is moeilijk te geloven, maar ze zegt het echt. De voorzitter van de ChristenUnie jongeren vindt dat in een ideale wereld het recht op abortus bestaat.
Trendbreuk?
We zouden graag van partijleider Gert-Jan Segers horen wat hij daarvan vindt. Deze uitte onlangs in Het Parool ferme taal: de prijs voor regeringsdeelname van CU zou hoger worden. Over abortus zei hij: “Wij zeggen nee tegen het schrappen van de bedenktijd van abortus en ja tegen betere zorg voor moeder, vader én kind bij een onbedoelde zwangerschap.” Niet verkeerd maar het blijft magertjes. Het is de vraag of met deze hardere stellingname van ChristenUnie ook de liberalisering van het partijstandpunt over abortus gekeerd wordt, of dat men doorgaat op de ingeslagen weg. Gaat de urgentie van deze grote misdaad stilletjes van tafel als opnieuw regeringsdeelname lonkt?
Salonfähig
We vrezen ervoor. ChristenUnie heeft de laatste jaren gretig meegelift op de thema’s massa-immigratie en klimaat, misschien wel om in een steeds progressiever klimaat toch salonfähig te blijven. Het controversiële thema abortus aanroeren zou alleen maar roet in het eten kunnen gooien als er een nieuwe coalitie moet worden gevormd. Een dezer dagen wordt het verkiezingsprogramma van de ChristenUnie voor volgend jaar gepresenteerd. We zijn zeer benieuwd óf en hoe het thema abortus daarin behandeld wordt. Kijkt u kritisch mee?
Laatst bijgewerkt: 9 april 2021 11:00