De Katholieke Kerk verwerpt het experimenteren met menselijk leven, hoe pril het stadium van ontwikkeling ook is. (Foto: embryo van 9-10 weken, Wikimedia Commons)
Minister Kuipers: huidige embryowet beschermt ongeboren kind teveel
De huidige embryowet biedt “teveel bescherming (aan ongeboren leven)” en houdt “te weinig rekening met andere belangen, zoals het kunnen uitvoeren van belangrijk wetenschappelijk onderzoek”.
Minister wil embryowet veranderen
Anders gezegd: de wettelijke bescherming van het ongeboren kind staat het wetenschappelijk experimenteren ermee in de weg. Dit staat niet alleen in een brief die Ernst Kuipers, minister van Volksgezondheid (D66) aan de Kamer heeft gestuurd, het is er ook de essentie van. De minister wil de embryowet dan ook veranderen en zal daartoe met voorstellen komen. De Katholieke Kerk verwerpt echter het experimenteren met menselijk leven, hoe pril het stadium van ontwikkeling ook is. Ook de reageerbuisbevruchting (IVF), waarmee embryo's 'aangemaakt' worden, valt daaronder. De toelating hiervan brengt de huidige morele problemen met zich mee.
Definitie ‘embryo’ ingrijpend wijzigen
In contrast hiermee staat de embryowet (2002) onder voorwaarden toe wetenschappelijk onderzoek te doen met restembryo’s: menselijke embryo’s die ’over’ zijn na een reageerbuisbevruchting (IVF). Het is tot dusver wel bij wet verboden embryo’s speciaal voor onderzoek te laten ontstaan. De minister wil nu om te beginnen de definitie van embryo veranderen. Voortaan moeten daar ook “typen entiteiten waarvan in het algemeen te verwachten is dat ze de mogelijkheid hebben uit te groeien tot een mens” bij ingesloten worden.
‘Embryo gelijkende structuren'
De minister denkt daarbij aan ELS ‘embryo like structures’. Dit zijn stamcellen die de ontwikkeling van een embryo nabootsen, zonder een embryo te zijn (dat immers uit een bevruchte eicel voortkomt). Deze structuren kunnen in grote hoeveelheden worden aangemaakt (maar wel uit cellen die ontleend zijn aan echte embryo’s). Omdat het huidige onderzoek wordt uitgevoerd op het beperkte aantal embryo’s dat ‘overschiet’ bij IVF, worden de embryo-achtige structuren door onderzoekers gezien als een uitkomst. Deze ELS worden voortgebracht door het bijeenbrengen van pluripotente stamcellen, die zich tot verschillende gespecialiseerde cellen kunnen ontwikkelen.
Experimenteerbescherming embryo’s verminderd
Voor onderzoek aan embryo’s geldt momenteel een internationale ethische tijdslimiet van 14 dagen voor de duur van de ontwikkeling van een embryo in het laboratorium. Dit beantwoordt aan het biologische gegeven dat bij 14 dagen zichtbaar wordt welke cellen de vrucht zullen worden en welke vliezen en baarmoeder. Omdat het ernaar uitziet dat embryo’s langer in leven gehouden kunnen gaan worden, wil de minister de termijn verlengen, bijvoorbeeld tot 28 dagen. De bescherming van het embryo wordt dus verminderd. Kuipers wil daarover advies van de Gezondheidsraad.
Wijze van ontstaan wordt uitgangspunt
De huidige definitie van embryo luidt: “cel of samenhangend geheel van cellen met het vermogen uit te groeien tot een mens”. De minister wil de laatste inperking, “het vermogen uit te groeien tot een mens” weghalen en in plaats daarvan de wijze van ontstaan (het klassieke bevruchtingsscenario) als uitgangspunt nemen. Tegelijk wil Kuipers echter ook andere “biologische entiteiten met een menselijk genoom” onder de definitie laten vallen “die dezelfde ontwikkeling (zij het niet noodzakelijk vanaf het allereerste begin) initiëren en doorlopen”.
Cybride: menselijk eicel in dierlijke eicel
Verder moet het criterium worden aangegeven op grond waarvan de definitie ook betrekking heeft op “embryo’s met een gemengd menselijk en dierlijk genoom”. Hierbij is te denken aan mens -diercombinaties zoals cybriden en iPS-chimaeren. Een cybride is een ‘ontkernde’ dierlijke eicel waarin een menselijke eicel is geplaatst. Zo komt een embryo tot stand met 99,9 procent menselijk DNA in de celkern en 0,1 procent dierlijk DNA in de mitochondriën.
Menselijke organen in dieren kweken
In het tweede type draait het om iPS-cellen, ‘gewone’ cellen die zijn geherprogrammeerd tot stamcellen met embryonale eigenschappen. Wanneer menselijke iPS-cellen of ‘gewone’ embryonale stamcellen worden ingebracht in een dierlijk embryo heb je te maken met een ‘chimaera’. De verwachting is dat langs deze weg op den duur menselijke, lichaamseigen organen in dieren te kweken zullen zijn.
‘Waardigheid mens begint bij conceptie’
De embryowet perkt het experimenteren op menselijke embryo’s in, maar gaat uit van de toelaatbaarheid daarvan. Als zodanig is de wet in strijd met de natuurwet, de goddelijke wet en de menselijke waardigheid, aangezien het embryo al de kiem van een menselijke persoon in zich draagt, zoals kardinaal Wim Eijk, arts en specialist in medische ethiek, herhaaldelijk heeft uiteengezet. De waardigheid van de mens begint immers direct bij zijn conceptie en kan vervolgens niet vroeg en volledig genoeg beschermd worden.
Laatst bijgewerkt: 28 oktober 2022 13:59